Een terugkeer naar meer ethiek in
de Europese Unie
Algemene Vergadering van de Europese Samenleving van cultuur
Innsbruck op 7 juni 2009.
Tegenover de morele crisis die de Europese Unie zoals de wereld treft, is een terugkeer naar meer ethiek noodzakelijk. Vereiste eis om zijn waardigheid aan de persoon terug te geven, om de burger te rehabiliteren en om het menselijke milieu te behouden. Men zal zich tenslotte vragen stellen op wat wij binnen SEC om deze terugkeer naar meer ethiek kunnen te bevorderen.
I zijn waardigheid aan de persoon teruggeven
In principe is de naleving van de persoon temidden van alle beleidsmaatregelen. Het is verre van in de praktijk altijd het geval te zijn.
- De naleving van de elementaire voorwaarden voor de waardigheid
„De sociale breuk“ heeft zich aanzienlijk in Europa gegraven. Duizenden personen zonder huisvesting (dakloze), wezenlijke medische behandeling, voedsel bevinden zich in een situatie waar de facto zij niet van het geheel van de fundamentele rechten kunnen profiteren. Deze personen zijn ipso facto personen van „lagere voorwaarde“ geworden.
Het tegendeel eveneens aan de waardigheid van de persoon is de te talrijke overtredingen van de mensenrechten die men in zelfde Europa opmerkt. De bestrijding van het terrorisme heeft geleid tot een onbetwistbare en gevaarlijke regressie van de mensenrechten in de Verenigde Staten maar in de wereld in het algemeen ook in Europa : men zal het gebruik in Groot-Brittannië (totdat deze praktijk door het Hogerhuis wordt veroordeeld) van bewijzen die in het buitenland onder de foltering zijn verkregen, de stuiking van buitenlanders naar landen vermelden waar de foltering wordt uitgeoefend, de praktijk van volledig willekeurige zwarte lijsten en de uitzonderingswetten.
Andere voorbeelden van vernedering die voor de menselijke persoon in Europa is gereserveerd : de verschillende gevallen van discriminatie volgens het ras, de godsdienst, de seksuele geaardheid of het soort (in dit laatste geval de zeer relatieve gelijkheid man /femme vooral inzake lonen). Men zou criantes ongelijkheden van feit kunnen aanhalen dat het het nog overdreven aantal van ongevallen van het werk is waarvan slachtoffers de bouwvakkers, de geringe toegang van de kinderen van bescheiden midden aan de Universiteiten en de grote Scholen zijn, de beschadigde sociale status van de leraren ten opzichte van de kaders van de financiële instellingen bijvoorbeeld of de onwaardige levensomstandigheden in het merendeel van de gevangenissen van onze landen.
- De intellectuele verarming
Hij is niet van niemand ontplooid als zij niet ten volle haar intellectuele en artistieke giften kan laten vrucht dragen. Zonder een tabel op te stellen waar te pessimistisch anders te vaak vaststellen de verspilling van de moderne technische middelen. In de weinig bevoordeelde milieu’s maken de kinderen gemiddeld vier uur per dag door voor hun scherm van televisie, aan hun computers of hun mobiele telefoons.
Dat t ervan hij anders een alarmerende achteruitgang van het niveau van de opvoeding van de jongeren, een verlies van de kwaliteit van taalkundige uitdrukking, een verlies van het collectieve geheugen, een verzakking van de kritische richting volgt. Dit is ernstiger dat de cultuur een absoluut noodzakelijke factor van kennis van de andere en van sociale cohesie in onze gediversifiëerde vennootschappen is. Zonder algemene cultuur – Edgar Morin het herhaalde onlangs in de Le Monde-krant – er is slechts versnipperde kennis en afwezigheid van merken om ons leven te oriënteren.
- De risico’s van bepaalde geneeskundige handelingen
In elk andere volgorde van ideeën, loopt vooruitgang van de geneeskunde het gevaar gevaarlijke illusies te onderhouden die ernstig de menselijke waardigheid eveneens zouden kunnen aantasten.
De wetenschap laat voorzien, wanneer reeds zij niet, van „de heldendaden“ waar de omtrekken van de geboorte, deze van de dood zich verdunnen, zich in stukken verdelen erin slaagt wat niet zonder ernstige ethische problemen soms te geven is. Aan deze voorbeelden kunnen bij het gebruik van genetische tests, het gebruik van embryo’s om cellen afstamming te verkrijgen, de praktijk van de leenmoeders en het klonen komen ; kortom het risico van „marchandisation“ van de persoon. Dit toenemende artificialisation van de biologische processen door smaak van de heldendaad, zou gril, handelsbelang eveneens ertoe aan kunnen zetten om de waardigheid van de persoon te miskennen.
II de burger rehabiliteren
In politiek weliswaar maar ook in economie of dat het om sporten of kunst gaat, is de burger te vaak het speelgoed van krachten die het en zelfs van gedrag niet weten dat het minacht.
- Op politiek niveau en om zich tot de Europese verkiezingen te beperken, stelt men een constante achteruitgang van de democratie vast. Immers terwijl de bevoegdheden van het Europees Parlement niet hebben opgehouden met tot bijna een volwaardig Parlement worden toe te nemen, heeft het deelnemingspercentage aan de verkiezingen achteruitgegaan die voortdurend van 60 % ongeveer gemiddeld communautair in 1979 tot 42 % stijgen in 2004 en 40 % in 2009
Onder de oorzaken van dit gedrag, kan men het gebrek aan staatsburgerlijke en Europese opvoeding aanhalen, het van de media die te vaak aan de fundamentele debatten van de anekdotes over Europa verkiezen, lijntrekt de houding van de politieke partijen die op deze verkiezingen een nationale en politieke bezorgdheid blijven plannen en die nog te „vaak een beleid voorstelling“ uitoefenen.
De gevaren van een dergelijk buiten gebruik stellen voor de Europese verkiezingen zijn duidelijk : de prevalentie van de technocratie, de beklimming van de extremisme, het corporatisme, de enige gedachte.
- Op economisch niveau, voorspeld sinds verschillende jaren, heeft de crisis zich in 2008 voorgedaan. De economie van „casino“, volledig artificialisée is in crisis, een zeer ernstige crisis gevallen die de burger bedreigt en tot uiting komt in :
een daling van de groei die in 2008 tot 6 % in Duitsland bereikt, 10 % aan Verenigde Staten
talrijke sluitingen van ondernemingen en de stijging van de werkloosheid die reeds toppen in Spanje, in Frankrijk, in de EU en in de Verenigde Staten bereikt
een aanzienlijke schuld van de Staten (tot 10 % van het BBP) waarvan sommige, hebben Ijsland bijvoorbeeld, nabij het faillissement van de hulp van het IMF (Griekenland in 2010) vragen.
Aan de oorsprong van deze afwijking bevindt zich de keus van ultralibéralisme, de achtereenvolgende dereglementering en de totale toegeeflijkheid dat zij ten voordele van een kleine minderheid van gulzige aandeelhouders naar zeer hoge winsten toelaat, van Voorzitters van Bank die „de voorraden opties“ accumuleren, de dorés parachutes en van gekke traders.
Zo’n economie is onverschillig jegens de burger, belastingbetaler, werknemer of gepensioneerde en meer nog jegens de kwetsbaarste groepen geworden. Zij geeft de stand van onze onverschilligheidsvennootschap weer vandaar het algemene belang is afwezig.
Onze vennootschap wordt door „een marchandisation“ uiterste van het merendeel van de goederen en diensten gekenmerkt, zelfs op de gebieden waar zich er het minst in principe zou wachten. Dat is het geval van de sport waar een terugkeer naar de ethiek noodzakelijk is om de vervalsing van de match te bestrijden, de doping door genetische biologie van de atleten, om de handel van sportlieden te voorkomen. Nog dat is het geval van de kunst waar de markt te vaak naar de zuivere uitdaging zonder elk talent, praktijk afleidt die de kunst, met inbegrip van de artistieke avant-garde devalueert.
III het menselijke milieu behouden
Tenslotte wordt de mensheid aangevallen, bedreigd wanneer zijn milieu, door hebzucht of onwetendheid, in gevaar wordt gebracht.
Het milieu is in gevaar ten gevolge van de verarming van de laag van ozon en zijn gevolgen voor de temperatuurstijging.
- De waterreserves worden op hun beurt door deze klimaatverandering bedreigd wat eveneens ernstig in de toekomst van de zeefauna of die van de rivieren benadeelt. Reeds worden een miljard inwoners in ruime mate van drinkwater beroofd. In geval van opwarming van de planeet zou niet zijn wat van 2 tot 3 graden, het water zou kunnen komen om missen. Als na de opwarming, het zeeniveau bleef stijgen, zou dit verschijnsel belangrijke ecologische migraties tot gevolg kunnen hebben (100 miljoen personen leeft reeds aan een meter alleen maar boven het zeeniveau). Insgelijks kan de toegang tot het water een bron van conflicten worden.
Één van de oorzaken van de overconsumptie is de verspilling aangezien de landbouwproductie 70 % van de hoeveelheid beschikbaar water (ander voorbeeld dat : absorbeert grijpt een terrein van golf in Spanje bijvoorbeeld, absorbeert jaarlijks het verbruik van een stad 12.000 inwoners).
Met betrekking tot de voeding, kan men zich over de capaciteit van de landbouw ongerust maken om een wereldbevolking te voeden die, in een volgende toekomst, 8 tot 10 miljard personen zal bereiken terwijl de toegang tot het water zal zich beperken, dat de bebouwbare oppervlakte zullen verminderen (onophoudelijke ontwikkeling van de grote agglomeraties, verandering van de bodems, défrichement van de bossen voor de productie van agro brandstoffen of het onderzoek van het goud in Amazonegebied). Reeds 300.000 personen sterven elk jaar door de klimaatverandering (hongersnood en epidemieën).
IV een terugkeer naar de ethiek in Europa inblazen
1 een morele crisis
Eerbiedigen van de menselijke waardigheid, rehabilitatie van de burger, bescherming van het milieu, stemmen deze taken hoofdzakelijk met de gevolgen van een morele crisis overeen. Aan de Europese Unie in het bijzonder om deze uitdaging aan te nemen. Europa waarvan het demografische gewicht veel, zal zijn invloed niet kunnen handhaven die door blijk weliswaar van technische voortreffelijkheid te geven, van capaciteit van initiatief maar ook van morele voorbeeldigheid.
De waardigheid van de persoon is het centrale concept van de Europese Verdragen, zij komt voor op artikel 1 van het Europees Handvest van de fundamentele rechten. Het is aan de EU en de Raad van Europa (47 Lidstaten), zo oplettend mogelijke mogelijk te zijn Europese de Instellingen voor het eerbiedigen van de mensenrechten onder alle aspecten waar wij en eveneens hebben vermeld om deze waarden door hun buitenlandse actie te bevorderen dat zij commercieel (de clausule van de mensenrechten die in de handelsovereenkomsten door de EU is besloten) of hun humanitaire toespraken is. Op buitenlands niveau, moet de EU evenmin verwaarlozen om zijn ontwikkelingsbeleid voor het armst van de wereld te versterken.
De EU moet eveneens het EP is beginnen deze vragen te bespreken „een ethiek van de kwetsbaarheid“ ten opzichte van de personen in situatie van extreme armoede zowel uitvoeren als zieken, in het bijzonder degenen waarvan de autonomie verlaagd is. Hoe gebroken „cogito in aanmerking nemen“ van krankzinnig, de onmogelijke woorden en de verloren geheugens steeds talrijkere daarvan die door degeneratieve ziektes worden getroffen ?
Op politiek niveau, Bronislaw Geremek in de laatste en de zeer overtuigende bijdrage die hij ons aan Pescia, vóór twee jaar gaf, daaromtrent had ons verzocht om „de vermoeidheid“ van Europa te overwinnen. Volgens hem veronderstelde het Europese burgerschap een echte democratische cultuur, de naleving van het pluralisme, van de minderheden en de gedroomde smaak van de utopie dat wil zeggen de voortzetting van Europees.
Op economisch gebied blijkt het dat de financiële crisis vooral een morele crisis is die aan drie gebreken kan geïdentificeerd :
- Een gebrek van te wijten transparantie (met andere woorden een waarheidsafwezigheid) aan de ontoereikendheid van het gedekte veld door de controles zoals de belastingparadijzen, „hedges funds“, de verrichtingen van „titrisation“ buiten balans die deze „giftige“ zogenaamde producten verbergen, de ontoereikendheid van de controles die uit het twijfelachtige karakter van de criteria volgen die door de agentschappen van notatie worden gebruikt, de afwezigheid van uniforme internationale boekhoudgegevens.
- Een matigingsgebrek, anders genoemd van wijsheid, van eerlijkheid die vandaag in de verplichting tot uiting komt om een voldoende ratio actief vermogen te herstellen, om de overdreven dividenden van de aandeelhouders, de verkeerde betalingen van de leiders te verminderen.
- Een gebrek van plichtsbesef van de ondernemingen ten opzichte van hun werknemers en van gemeenschap in het algemeen. De crisis zou het idee van „onderneming burger“ moeten laten vooruitgaan. De eerste maatregelen die door G 20 worden getroffen en waaraan de EU een groot deel heeft genomen, lijken, hoewel men voorzichtig moet zijn, in de goede richting (President Obama is erin geslaagd om in 2010 een hervorming van de financiële voorschriften te laten aannemen) gaan.
Wat het milieu betreft behouden is de EU actief op dit gebied en gelukkig is de Verenigde Staten, onder de nieuwe regering Obama, veel meer ontvankelijk. Ondanks de relatieve mislukking van de Conferentie van Kopenhagen, richten wij ons geleidelijk naar „een ecologische markteconomie“.
Hoewel ons werelddeel, vooral de EU, geen oorlog wordt bedreigd, wordt onze beschaving niet minder verraderlijk door bepaalde gevolgen van de globalisering ondermijnd erover. De omvang van de morele crisis is aanzienlijk, politiek, economisch, financieel, wetenschappelijk en artistiek.
2 de rol van de Europese Samenleving van cultuur
In afwachting van wachtend een politieke plotselinge schok, moeten het maatschappelijke middenveld en in het bijzonder SEC aan zijn maatregel de mening waarschuwen en handelen.
Deze vraagstukken van ethiek zijn niet buitenlands aan de discussies van SEC sinds zijn oprichting. Het voldoet om tot het tijdschrift en de fundamentele teksten te verwijzen naar vervat in het Statuut begrijpen om het vast te stellen. SEC is altijd met een ethische eis bezield. Deze eis bevindt zich temidden van „de politiek van de cultuur“ die noch een defensie van de westerse cultuur noch een onverschillige cultuur is ; de functie van dit beleid van de cultuur is het „het goed“ tussen de inwoners van dezelfde stad leven, niet de kleine stad die in zijn muren maar Civitas Maximaal wordt opgesloten.
Integendeel van het individualisme, stelt SEC ons het onderzoek van een universele solidariteit voor, ons ertoe aan om een fundamenteel principe van universaliteit te verzekeren dat een echte interculturele dialoog toelaat, spoort het onderzoek van de convergentie aan de andere kant van de tegenstrijdigheden. Aan de ondergane geschiedenis, stelt SEC de gedeelde geschiedenis en het onderzoek van de richting tegenover.
In de loop van de bijna zestig vorige jaren werd SEC geconfronteerd met allerlei situaties : de splitsing in twee blokken Westelijk Oosten natuurlijk, de permanente dreiging van de atoombom, het tragische ongeval van Tchernobyl, de crisis van de grote ideologieën, elke keer heeft zij slechts één merk, de cultuur als bewustzijn van de beschaving voorgesteld.
Aldus in 1982 reeds, verzekert SEC dat een ethische bewustwording van de objectieve solidariteit van de mannen de politiek van de cultuur moet inspireren die over de symptomen, de diepe redenen van de crisis beoogt.
In Belgrado in 1986, vestigt SEC de aandacht op de dringende noodzaak om met de grootste omzichtigheid de gevaren te evalueren die kunnen tot gevolg hebben bepaalde ontwikkelingen van het wetenschappelijke onderzoek en van zijn toepassingen.
In 1991 ter gelegenheid van zijn 40ème verjaardag, gaf SEC in het bijzonder het schandaal van de economische wanverhoudingen aan. Henri Bartoli had eveneens met hartstocht tegen dit schandaal gestegen.
Vandaag wordt SEC volkomen door de nauwkeurigheid van zijn principes, door zijn ervaring en zijn onafhankelijkheid gekwalificeerd om een project voor te stellen dat uit een terugkeer naar meer ethiek bestaat ; dat wil zeggen de uitwerking van „een Europees algemeen belang“ en de komst van „Europa macht“, aan de beste richting van de termijn, tegenover reductieduopole Chine-Etats-Unis en de afwijkingen van ultralibéralisme. Het zullen wij en hoe kunnen ? Het zullen wij willen ?
Tenslotte hebben in geheugen dit aforisme van Umberto Campagnolo : “Er bestaat geen goed beleid dat niet de uitdrukking van de perfecte morele wil is”.